Blockchain, tiền điện tử, NFT.. là những thứ mà chúng ta nghe gần như mỗi ngày trong những năm gần đây. Tuy vậy không phải ai cũng có thể hiểu rõ và phân biệt được những khái niệm này. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các công nghệ này trong loạt bài sắp tới trên giaiphapso.com. Trước hết, cùng tìm hiểu blockchain là gì và ứng dụng của công nghệ này trong thực tế
Blockchain là gì?
Blockchain là một cơ sở dữ liệu phân tán được chia sẻ giữa các nút (node) của mạng máy tính. Blockchain lưu trữ thông tin ở định dạng kỹ thuật số.
Một điểm khác biệt chính giữa cơ sở dữ liệu điển hình và blockchain là cách dữ liệu được cấu trúc. Trong khi một cơ sở dữ liệu thường sẽ cấu trúc dữ liệu dạng bảng, một blockchain bao gồm các khối (block) và các block này chứa các tập thông tin. Các block có khả năng lưu trữ nhất định và khi được lấp đầy, sẽ được đóng lại và liên kết (link) với khối đã được lấp đầy trước đó thông qua các mật mã (cryptography) tạo thành một chuỗi dữ liệu được gọi là blockchain.
Cấu trúc dữ liệu blockchain tạo ra một dòng dữ liệu thời gian không thể thay đổi và phi tập trung. Khi một khối được lấp đầy, nó sẽ không thể thay đổi và trở thành một phần của dòng thời gian này. Mỗi khối trong chuỗi được cấp một dấu thời gian (time stamp) chính xác khi nó được thêm vào chuỗi.
Blockchain hoạt động thế nào?
Mục tiêu của blockchain là cho phép thông tin kỹ thuật số được ghi lại và phân phối, nhưng không được chỉnh sửa. Theo cách này, blockchain là nền tảng cho các sổ cái bất biến (immutable ledgers) hoặc các bản ghi của các giao dịch không thể thay đổi, xóa hoặc phá hủy. Đây là lý do tại sao blockchains còn được gọi là công nghệ sổ cái phân tán (distributed ledger technology – DLT).
Được đề xuất như một dự án nghiên cứu vào năm 1991, blockchain có trước ứng dụng rộng rãi đầu tiên của nó vào Bitcoin vào năm 2009. Kể từ đó, việc sử dụng blockchain đã bùng nổ thông qua việc tạo ra nhiều loại tiền điện tử khác nhau, các ứng dụng tài chính phi tập trung (decentralized finance – DeFi), mã thông báo không thể thay thế (non-fungible tokens – NFT) và hợp đồng thông minh (smart contract).
Sự phân tán trong blockchain
Hãy tưởng tượng một công ty sở hữu một cụm máy chủ với 10.000 máy được sử dụng để duy trì cơ sở dữ liệu chứa tất cả thông tin tài khoản của khách hàng. Công ty này có một tòa nhà chứa tất cả các máy tính này và họ có toàn quyền kiểm soát từng máy tính này và tất cả thông tin chứa trong chúng. Tuy nhiên, điều này có một điểm yếu. Điều gì xảy ra nếu điện của tòa nhà đó bị mất? Điều gì sẽ xảy ra nếu kết nối Internet của nó bị ngắt? Nếu tòa nhà bị cháy thì sao? Điều gì sẽ xảy ra nếu một nhân viên xấu xóa mọi thứ chỉ với một lần nhấn phím? Trong mọi trường hợpkể trên, dữ liệu sẽ bị mất hoặc bị hỏng.
Những gì một blockchain làm là cho phép dữ liệu được lưu giữ trong cơ sở dữ liệu được phân tán trên một số nút mạng tại các vị trí khác nhau. Điều này không chỉ tạo ra sự đảm bảo được lưu nhiều nơi (redundancy) mà còn duy trì tính trung thực của dữ liệu được lưu trữ trong đó. Nếu ai đó cố gắng thay đổi bản ghi tại một phiên bản của cơ sở dữ liệu, các nút khác sẽ không bị thay đổi và do đó sẽ ngăn chặn kẻ xấu làm như vậy. Trong trường hợp của Bitcoin, nếu một người dùng giả mạo bản ghi giao dịch của Bitcoin, tất cả các nút khác sẽ tham chiếu chéo lẫn nhau và dễ dàng xác định nút có thông tin không chính xác. Hệ thống này giúp thiết lập một thứ tự chính xác và minh bạch của các sự kiện. Bằng cách này, không một nút nào trong mạng có thể thay đổi thông tin được lưu giữ bên trong nó.
Do đó, thông tin và lịch sử (chẳng hạn như các giao dịch của tiền điện tử) là không thể thay đổi được. Bản ghi như vậy có thể là danh sách các giao dịch (chẳng hạn như với tiền điện tử), nhưng blockchain cũng có thể chứa nhiều thông tin khác như hợp đồng pháp lý, nhân dạng cá nhân hoặc kho sản phẩm của công ty.
Tính minh bạch của blockchain
Do tính chất phi tập trung của Bitcoin blockchain, tất cả các giao dịch có thể được xem một cách minh bạch bằng cách có một nút cá nhân hoặc sử dụng blockchain explorer, một ứng dụng cho phép bất kỳ ai cũng có thể xem các giao dịch đang diễn ra trực tiếp. Mỗi nút có bản sao của chuỗi riêng của nó được cập nhật khi các khối mới được xác nhận và thêm vào. Điều này có nghĩa là nếu bạn muốn, bạn có thể theo dõi Bitcoin ở bất cứ đâu.
Chẳng hạn, trong quá khứ các sàn giao dịch đã từng bị tấn công và những người giữ Bitcoin trên sàn giao dịch đã mất tất cả. Mặc dù tin tặc có thể hoàn toàn ẩn danh, nhưng Bitcoin mà các tin tặc này trích xuất có thể dễ dàng bị theo dõi. Nếu Bitcoin bị đánh cắp trong một số vụ hack này được chuyển đi hoặc sử dụng ở một nơi nào đó, thì những thông tin đó sẽ được biết.
Tất nhiên, các bản ghi được lưu trữ trong chuỗi khối Bitcoin (cũng như hầu hết các blockchain khác) đều được mã hóa. Điều này có nghĩa là chỉ chủ sở hữu của một bản ghi mới có thể giải mã nó để tiết lộ danh tính của họ (sử dụng cặp khóa công khai-riêng tư). Do đó, người dùng blockchain có thể ẩn danh trong khi vẫn bảo vệ tính minh bạch.
Blockchain có an toàn không?
Công nghệ blockchain đạt được sự tin cậy và bảo mật phi tập trung theo một số cách. Để bắt đầu, các khối mới luôn được lưu trữ tuyến tính và theo thứ tự thời gian. Nghĩa là, chúng luôn được thêm vào “phần cuối” của chuỗi khối. Sau khi một khối đã được thêm vào phần cuối của chuỗi khối, việc quay lại và thay đổi nội dung của khối là vô cùng khó khăn trừ khi phần lớn mạng lưới đã đạt được sự đồng thuận (consensus) để làm như vậy. Đó là bởi vì mỗi khối chứa hàm băm (hash) riêng của nó, cùng với hàm băm của khối trước nó, cũng như dấu thời gian đã đề cập bên trên. Mã băm được tạo ra bởi một hàm toán học biến thông tin kỹ thuật số thành một chuỗi số và chữ cái. Nếu thông tin đó được chỉnh sửa theo bất kỳ cách nào, thì mã băm cũng thay đổi theo.
Giả sử rằng một hacker, người cũng điều hành một node trên mạng blockchain, muốn thay đổi một blockchain và ăn cắp tiền điện tử từ những người khác. Nếu họ thay đổi bản sao duy nhất của mình, bản sao đó sẽ không còn phù hợp với bản sao của người khác. Khi mọi người khác tham chiếu chéo các bản sao của họ với nhau, họ sẽ thấy bản sao này khác biệt và phiên bản chuỗi của hacker đó sẽ bị loại bỏ do bất hợp pháp.
Để thành công với một vụ hack như vậy hacker cần phải đồng thời kiểm soát và thay đổi 51% hoặc nhiều hơn các bản sao của blockchain để bản sao mới của chúng trở thành bản sao chính và khi đó, chuỗi đã thỏa thuận. Một cuộc tấn công như vậy sẽ yêu cầu một lượng lớn tiền và tài nguyên, vì chúng sẽ cần phải thực hiện lại tất cả các khối vì lúc này chúng sẽ có các dấu thời gian và mã băm khác nhau.
Do quy mô của nhiều mạng lưới tiền điện tử và tốc độ phát triển của chúng, chi phí để đạt được thành tích như vậy có lẽ sẽ không dễ để vượt qua. Điều này không chỉ cực kỳ tốn kém mà còn có thể không có kết quả. Việc thực hiện thay đổi chắc chắn sẽ gây chú ý, vì các thành viên mạng sẽ thấy những thay đổi mạnh mẽ đối với blockchain. Các thành viên mạng sau đó sẽ chuyển sang một phiên bản mới của chuỗi mà không bị ảnh hưởng. Điều này sẽ khiến phiên bản bị tấn công của mã thông báo giảm mạnh về giá trị, khiến cuộc tấn công cuối cùng trở nên vô nghĩa, vì kẻ xấu có quyền kiểm soát một tài sản vô giá trị. Blockchain được xây dựng theo cách này để việc tham gia vào mạng được khuyến khích nhiều hơn về mặt kinh tế hơn là tấn công nó.
So sánh bitcoin và blockchain
Công nghệ blockchain lần đầu tiên được đưa ra vào năm 1991 bởi Stuart Haber và W. Scott Stornetta, hai nhà nghiên cứu muốn triển khai một hệ thống mà các dấu thời gian tài liệu (document time stamp) không thể bị giả mạo. Nhưng phải đến gần hai thập kỷ sau, với sự ra mắt của Bitcoin vào tháng 1 năm 2009, blockchain mới có ứng dụng trong thế giới thực đầu tiên của nó.
Giao thức bitcoin được xây dựng trên một blockchain. Trong một bài nghiên cứu giới thiệu về tiền kỹ thuật số, người tạo ra biệt danh của Bitcoin, Satoshi Nakamoto, đã gọi nó là “một hệ thống tiền điện tử mới hoàn toàn ngang hàng, không có bên thứ ba đáng tin cậy.”
Điều quan trọng cần hiểu ở đây là Bitcoin chỉ sử dụng blockchain như một phương tiện để ghi lại sổ cái thanh toán một cách minh bạch, nhưng về lý thuyết, blockchain có thể được sử dụng để ghi lại bất dữ liệu nào. Như đã đề cập ở trên, dữ liệu thể ở dạng giao dịch, phiếu bầu trong một cuộc bầu cử, kiểm kê sản phẩm, danh tính các nhân, giấy tờ tùy thân, v.v.
Ngày nay, có hàng chục nghìn dự án đang tìm cách triển khai các blockchain theo nhiều cách khác nhau để giúp xã hội ngoài việc ghi lại các giao dịch, chẳng hạn như một cách để bỏ phiếu an toàn trong các cuộc bầu cử dân chủ. Bản chất của tính bất biến của blockchain có nghĩa là việc bỏ phiếu gian lận sẽ trở nên khó xảy ra hơn rất nhiều. Ví dụ: một hệ thống bỏ phiếu có thể hoạt động sao cho mỗi công dân của một quốc gia sẽ được phát hành một loại tiền điện tử hoặc token (mã thông báo) duy nhất. Sau đó, mỗi ứng cử viên sẽ được cấp một địa chỉ ví cụ thể và những người bỏ phiếu sẽ gửi token hoặc tiền điện tử của họ đến địa chỉ của bất kỳ ứng cử viên nào mà họ muốn bỏ phiếu. Bản chất minh bạch và có thể truy nguyên của blockchain sẽ loại bỏ cả nhu cầu kiểm phiếu của con người và khả năng những kẻ xấu giả mạo lá phiếu thực.
Blockchain và ngân hàng
Blockchains đã được dự báo sẽ tạo ra nhiều sự thay đổi trong lĩnh vực tài chính, đặc biệt là với các chức năng thanh toán và ngân hàng. Tuy nhiên, ngân hàng và các blockchain phi tập trung rất khác nhau.
Để xem ngân hàng khác với blockchain như thế nào, hãy so sánh hệ thống ngân hàng với việc triển khai blockchain của Bitcoin.
| Tính năng | Ngân hàng | Bitcoin |
|---|---|---|
| Thời gian hoạt động | Giới hạn trong thời gian làm việc hành chính | Hoạt động liên tục 24/7, 365 ngày mỗi năm |
| Phí giao dịch | Có các loại phí giao dịch khác nhau như phí thanh toán bằng thẻ, phí sử dụng Séc, phí chuyển khoản… | Bitcoin có phí giao dịch thay đổi được xác định bởi người khai thác và người dùng. Phí này có thể dao động nhưng người dùng có khả năng xác định mức phí mà họ sẵn sàng trả. Điều này tạo ra một thị trường mở, nơi nếu người dùng đặt mức phí quá thấp thì giao dịch của họ có thể không được xử lý. |
| Tốc độ xử lý | Tốn nhiều thời gian để xử lý, chẳng hạn chuyển khoản ra nước ngoài, các giao dịch cuối tuần phải chờ đợi | Các giao dịch bitcoin có thể mất ít nhất là 15 phút và nhiều nhất là hơn một giờ tùy thuộc vào tình trạng tắc nghẽn mạng. |
| Danh tính khách hàng | Tài khoản ngân hàng và các sản phẩm ngân hàng khác yêu cầu quy trình “Biết khách hàng của bạn” (KYC). Điều này có nghĩa là các ngân hàng bắt buộc phải ghi lại thông tin nhận dạng của khách hàng trước khi mở tài khoản. | Bất kỳ ai hoặc bất kỳ thứ gì đều có thể tham gia vào mạng lưới của Bitcoin mà không cần nhận dạng. Về lý thuyết, ngay cả một thực thể được trang bị trí tuệ nhân tạo cũng có thể tham gia. |
| Mức độ dễ dàng | Giấy tờ tùy thân do chính phủ cấp, tài khoản ngân hàng và điện thoại di động là những yêu cầu tối thiểu đối với chuyển khoản kỹ thuật số. | Yêu cầu tối thiểu phải có kết nối internet và điện thoại di động. |
| Quyền riêng tư | Thông tin tài khoản ngân hàng được lưu trữ trên các máy chủ riêng của ngân hàng và do khách hàng nắm giữ. Quyền riêng tư của tài khoản ngân hàng bị giới hạn ở mức độ an toàn của các máy chủ của ngân hàng và mức độ bảo mật của người dùng cá nhân đối với thông tin của chính họ. Nếu máy chủ của ngân hàng bị xâm phạm thì tài khoản của cá nhân cũng sẽ bị ảnh hưởng. | Bitcoin có thể được bảo mật như người dùng mong muốn. Tất cả Bitcoin đều có thể theo dõi được nhưng không thể xác định ai có quyền sở hữu Bitcoin nếu nó được mua ẩn danh. Nếu Bitcoin được mua trên sàn giao dịch KYC thì Bitcoin được ràng buộc trực tiếp với chủ sở hữu tài khoản trao đổi KYC. |
| Bảo mật | Giả sử khách hàng thực hiện các biện pháp bảo mật internet vững chắc như sử dụng mật khẩu an toàn và xác thực hai yếu tố, thông tin tài khoản ngân hàng chỉ an toàn chỉ khi nào máy chủ của ngân hàng chứa thông tin tài khoản khách hàng được bảo mật | Mạng Bitcoin càng lớn càng phát triển thì càng an toàn. Mức độ bảo mật mà người nắm giữ Bitcoin có với Bitcoin của chính họ là hoàn toàn tùy thuộc vào họ. |
| Chấp nhận giao dịch | Các ngân hàng có quyền từ chối giao dịch vì nhiều lý do. Các ngân hàng cũng có quyền đóng băng tài khoản. Nếu ngân hàng của bạn nhận thấy việc mua hàng ở những địa điểm bất thường hoặc đối với những mặt hàng bất thường, họ có thể bị từ chối. | Bản thân mạng lưới Bitcoin không quy định cách Bitcoin được sử dụng dưới bất kỳ hình thức nào. Người dùng có thể giao dịch Bitcoin theo cách họ thấy phù hợp nhưng cũng nên tuân thủ các nguyên tắc của quốc gia hoặc khu vực của họ. |
| Thu giữ tài khoản | Do luật KYC, các chính phủ có thể dễ dàng theo dõi tài khoản ngân hàng của mọi người và thu giữ tài sản trong đó vì nhiều lý do. | Nếu Bitcoin được sử dụng ẩn danh, các chính phủ sẽ gặp khó khăn trong việc theo dõi nó để thu giữ nó |
Blockchains được sử dụng như thế nào?
Như chúng ta đã biết, các khối trên blockchain của Bitcoin lưu trữ dữ liệu về các giao dịch tiền tệ. Ngày nay, có hơn 10.000 hệ thống tiền điện tử khác đang chạy trên blockchain. Nhưng bên cạnh đó, blockchain thực sự là một cách đáng tin cậy để lưu trữ dữ liệu về các loại giao dịch khác.
Một số công ty đã ứng dụng blockchain bao gồm Walmart, Pfizer, AIG, Siemens, Unilever và một loạt các công ty khác. Ví dụ: IBM đã tạo ra Food Trust blockchain để theo dõi hành trình của sản phẩm thực phẩm.
Tại sao lại cần điều này? Ngành công nghiệp thực phẩm đã chứng kiến vô số đợt bùng phát vi khuẩn E. coli, salmonella và listeria, cũng như các chất độc hại vô tình được đưa vào thực phẩm. Trong quá khứ, người ta đã mất hàng tuần để tìm ra nguồn gốc của những đợt bùng phát này hoặc nguyên nhân gây bệnh từ những gì mọi người đang ăn. Việc sử dụng blockchain mang lại cho các thương hiệu khả năng theo dõi lộ trình của sản phẩm thực phẩm từ nguồn gốc của nó, thông qua từng điểm dừng sản phẩm và cuối cùng là giao hàng. Nếu một thực phẩm được phát hiện là bị ô nhiễm, thì nó có thể được truy xuất nguồn gốc của chúng qua từng điểm dừng. Không chỉ vậy, các công ty này giờ đây còn có thể nhìn thấy mọi thứ khác mà họ có thể tiếp xúc, cho phép xác định vấn đề xảy ra sớm hơn. Đây là một ví dụ về blockchain trong thực tế nhưng không chỉ dừng lại ở đó và còn rất nhiều hình thức triển khai blockchain khác mà chúng ta có thể xem dưới đây
Tài chính ngân hàng
Có lẽ không có ngành nào được hưởng lợi từ việc tích hợp blockchain vào các hoạt động kinh doanh của mình hơn ngân hàng. Các tổ chức tài chính chỉ hoạt động trong giờ làm việc, thường là năm ngày một tuần. Điều đó có nghĩa là nếu bạn cố gắng gửi séc vào thứ Sáu lúc 6 giờ chiều, bạn có thể sẽ phải đợi đến sáng thứ Hai để xem tiền đến tài khoản của bạn. Ngay cả khi bạn thực hiện gửi tiền của mình trong giờ làm việc, giao dịch vẫn có thể mất từ một đến ba ngày để xác minh do khối lượng giao dịch lớn mà ngân hàng cần giải quyết. Ngược lại, blockchain không bao giờ ngủ.
Bằng cách tích hợp blockchain vào các ngân hàng, người tiêu dùng có thể thấy các giao dịch của họ được xử lý trong vòng 10 phút, về cơ bản là thời gian cần thiết để thêm một khối vào blockchain, bất kể ngày lễ hay thời gian trong ngày hoặc trong tuần. Với blockchain, các ngân hàng cũng có cơ hội trao đổi tiền giữa các tổ chức nhanh chóng và an toàn hơn. Ví dụ: trong giao dịch chứng khoán, quá trình thanh toán và bù trừ có thể mất đến ba ngày (hoặc lâu hơn, nếu giao dịch quốc tế), có nghĩa là tiền và cổ phiếu bị đóng băng trong khoảng thời gian đó.
Với quy mô của các khoản tiền liên quan, ngay cả khi tiền được vận chuyển trong vài ngày cũng có thể mang lại chi phí và rủi ro đáng kể cho các ngân hàng.
Tiền tệ
Blockchain tạo thành nền tảng cho các loại tiền điện tử như Bitcoin. Tiền tệ, ví dụ đô la Mỹ được kiểm soát bởi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Theo hệ thống cơ quan trung ương này, về mặt kỹ thuật, dữ liệu và tiền tệ của người dùng phụ thuộc vào ý muốn của ngân hàng hoặc chính phủ Mỹ. Nếu ngân hàng của người dùng bị tấn công, thông tin cá nhân của khách hàng sẽ gặp rủi ro. Nếu ngân hàng của khách hàng sụp đổ hoặc khách hàng sống ở một quốc gia có chính phủ không ổn định, giá trị đồng tiền của họ có thể gặp rủi ro. Năm 2008, một số ngân hàng bị sụp đổ đã được cứu trợ, một phần sử dụng tiền của người đóng thuế. Đây là những lo lắng mà Bitcoin lần đầu tiên được hình thành và phát triển.
Bằng cách trải rộng các hoạt động của mình trên một mạng lưới máy tính, blockchain cho phép Bitcoin và các loại tiền điện tử khác hoạt động mà không cần cơ quan trung ương. Điều này không chỉ làm giảm rủi ro mà còn loại bỏ nhiều phí xử lý và giao dịch. Nó cũng có thể cung cấp cho những người ở các quốc gia có tiền tệ hoặc cơ sở hạ tầng tài chính không ổn định một loại tiền tệ ổn định hơn với nhiều ứng dụng hơn và mạng lưới cá nhân và tổ chức rộng lớn hơn mà họ có thể kinh doanh, cả trong nước và quốc tế.
Sử dụng ví tiền điện tử cho các tài khoản tiết kiệm hoặc làm phương tiện thanh toán đặc biệt có ý nghĩa đối với những người không có giấy tờ tùy thân. Một số quốc gia có thể bị chiến tranh tàn phá hoặc có những chính phủ thiếu cơ sở hạ tầng để cung cấp thông tin nhận dạng. Công dân của những quốc gia như vậy có thể không có quyền truy cập vào tài khoản tiết kiệm hoặc tài khoản môi giới, và do đó, không có cách nào để cất giữ của cải một cách an toàn.
Chăm sóc sức khỏe
Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể tận dụng blockchain để lưu trữ hồ sơ y tế của bệnh nhân một cách an toàn. Khi một hồ sơ y tế được tạo và ký, nó có thể được ghi vào chuỗi khối, cung cấp cho bệnh nhân bằng chứng và sự tin tưởng rằng hồ sơ không thể bị thay đổi. Các hồ sơ sức khỏe cá nhân này có thể được mã hóa và lưu trữ trên blockchain bằng khóa riêng tư, do đó chỉ một số cá nhân nhất định mới có thể truy cập được, do đó đảm bảo quyền riêng tư.
Hồ sơ tài sản
Nếu bạn đã từng dành thời gian ở Văn phòng lưu trữ (Recorder’s Office) tại địa phương của mình, bạn sẽ biết rằng quá trình ghi lại quyền tài sản vừa nặng nề vừa không hiệu quả. Ngày nay, một chứng thư vật chất phải được giao cho một nhân viên chính phủ tại văn phòng lưu trữ địa phương, nơi nó được nhập theo cách thủ công vào cơ sở dữ liệu trung tâm và chỉ mục công khai của quận. Trong trường hợp tranh chấp tài sản, các yêu cầu về tài sản phải được hòa giải với chỉ số công khai.
Quá trình này không chỉ tốn kém và mất thời gian mà còn dễ xảy ra lỗi do con người, trong đó mỗi điểm không chính xác sẽ làm cho việc theo dõi quyền sở hữu tài sản kém hiệu quả hơn. Blockchain có khả năng loại bỏ nhu cầu quét tài liệu và theo dõi các tệp vật lý trong văn phòng lưu trữ địa phương. Nếu quyền sở hữu tài sản được lưu trữ và xác minh trên blockchain, chủ sở hữu có thể tin tưởng rằng chứng thư của họ là chính xác và được ghi lại vĩnh viễn.
Ở các quốc gia bị chiến tranh tàn phá hoặc các khu vực có ít hoặc không có chính phủ hoặc cơ sở hạ tầng tài chính và chắc chắn là không có phòng lưu trữ, việc chứng minh quyền sở hữu một tài sản gần như không thể. Nếu một nhóm người sống trong khu vực như vậy có thể tận dụng blockchain, thì các dòng thời gian minh bạch và rõ ràng về quyền sở hữu tài sản có thể được thiết lập.
Hợp đồng thông minh
Hợp đồng thông minh là một mã máy tính có thể được tích hợp vào chuỗi khối để tạo điều kiện thuận lợi, xác minh hoặc thương lượng thỏa thuận hợp đồng. Hợp đồng thông minh hoạt động theo một tập hợp các điều kiện mà người dùng đồng ý. Khi các điều kiện đó được đáp ứng, các điều khoản của thỏa thuận sẽ tự động được thực hiện.
Ví dụ, giả sử rằng một người thuê tiềm năng muốn thuê một căn hộ bằng cách sử dụng hợp đồng thông minh. Chủ nhà đồng ý cung cấp cho người thuê mã cửa vào căn hộ ngay sau khi người thuê thanh toán tiền đặt cọc. Cả người thuê nhà và chủ nhà sẽ gửi các phần tương ứng của thỏa thuận tới hợp đồng thông minh, hợp đồng này sẽ giữ và tự động trao đổi mã cửa lấy tiền đặt cọc vào ngày hợp đồng thuê bắt đầu. Nếu chủ nhà không cung cấp mã cửa trước ngày thuê, thì hợp đồng thông minh sẽ hoàn lại tiền đặt cọc. Điều này sẽ loại bỏ các khoản phí và quy trình thường liên quan đến việc sử dụng công chứng viên, người hòa giải bên thứ ba hoặc luật sư.
Chuỗi cung ứng
Như trong ví dụ của IBM Food Trust, các nhà cung cấp có thể sử dụng blockchain để ghi lại nguồn gốc của nguyên liệu mà họ đã mua. Điều này sẽ cho phép các công ty xác minh tính xác thực của không chỉ sản phẩm của họ mà còn cả các nhãn thông thường như “Hữu cơ”, “Địa phương” và “Thương mại Công bằng”.
Theo báo cáo của Forbes, ngành công nghiệp thực phẩm ngày càng áp dụng rộng rãi việc sử dụng blockchain để theo dõi đường đi và độ an toàn của thực phẩm trong suốt hành trình từ nông trại đến người dùng.
Bầu cử
Như đã đề cập ở trên, blockchain có thể được sử dụng để tạo điều kiện cho một hệ thống bỏ phiếu hiện đại. Bỏ phiếu bằng blockchain có tiềm năng loại bỏ gian lận bầu cử và tăng tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu, như đã được thử nghiệm trong cuộc bầu cử giữa kỳ tháng 11 năm 2018 ở Tây Virginia, Hoa Kỳ. Sử dụng blockchain theo cách này sẽ khiến phiếu bầu gần như không thể bị xáo trộn. Giao thức blockchain cũng sẽ duy trì tính minh bạch trong quy trình bầu cử, giảm nhân sự cần thiết để tiến hành một cuộc bầu cử và cung cấp cho các quan chức kết quả gần như tức thì. Điều này sẽ loại bỏ nhu cầu kiểm phiếu lại hoặc bất kỳ mối lo ngại thực sự nào rằng gian lận có thể đe dọa cuộc bầu cử.
Ưu và nhược điểm của Blockchain
Với cấu trúc và cách thức hoạt động của blockchain, tiềm năng của công nghệ này như một hình thức lưu trữ hồ sơ phi tập trung là gần như không có giới hạn. Từ quyền riêng tư của người dùng cao hơn và bảo mật được nâng cao đến phí xử lý thấp hơn và ít lỗi hơn, công nghệ blockchain rất có thể thấy các ứng dụng ngoài những điều đã nêu ở trên. Tuy vậy blockchain cũng có một số nhược điểm.
Ưu điểm của blockchain
- Cải thiện độ chính xác bằng cách loại bỏ sự tham gia của con người vào quá trình xác minh
- Giảm chi phí bằng cách loại bỏ xác minh của bên thứ ba
- Phi tập trung làm cho việc giả mạo trở nên khó hơn
- Giao dịch an toàn, riêng tư và hiệu quả công nghệ minh bạch
- Cung cấp một giải pháp thay thế ngân hàng và một cách để bảo mật thông tin cá nhân cho công dân của các quốc gia có chính phủ không ổn định hoặc kém phát triển
Nhược điểm của blockchain
- Chi phí công nghệ đáng kể liên quan đến khai thác bitcoin
- Giao dịch thấp mỗi giây
- Lịch sử sử dụng trong các hoạt động bất hợp pháp, chẳng hạn như trên web đen
- Quy định thay đổi tùy theo thẩm quyền và vẫn chưa chắc chắn
- Giới hạn lưu trữ dữ liệu
Lợi ích của Blockchains
Độ chính xác của chuỗi
Các giao dịch trên mạng blockchain được chấp thuận bởi một mạng lưới hàng nghìn máy tính. Điều này loại bỏ hầu như tất cả sự tham gia của con người vào quá trình xác minh, dẫn đến ít sai sót của con người hơn và ghi lại thông tin chính xác. Ngay cả khi một máy tính trên mạng mắc lỗi tính toán, lỗi sẽ chỉ xảy ra với một bản sao của chuỗi khối. Để lỗi đó có thể lây lan sang phần còn lại của chuỗi khối, nó sẽ cần được thực hiện bởi ít nhất 51% máy tính của mạng — một điều gần như không thể xảy ra đối với một mạng lớn và đang phát triển có kích thước bằng Bitcoin.
Giảm chi phí
Thông thường, người tiêu dùng trả tiền cho ngân hàng để xác minh một giao dịch, một công chứng viên để ký một văn bản… Blockchain loại bỏ nhu cầu xác minh của bên thứ ba và các chi phí liên quan của họ. Ví dụ: bạn phải chịu một khoản phí nhỏ bất cứ khi nào họ chấp nhận thanh toán bằng thẻ tín dụng, vì các ngân hàng và công ty xử lý thanh toán phải xử lý các giao dịch đó. Trong khi đó Bitcoin không có cơ quan trung ương và có phí giao dịch hạn chế.
Phân quyền
Blockchain không lưu trữ bất kỳ thông tin nào của nó ở vị trí trung tâm. Thay vào đó, blockchain được sao chép và trải rộng trên một mạng máy tính. Bất cứ khi nào một khối mới được thêm vào blockchain, mọi máy tính trên mạng đều cập nhật blockchain của nó để phản ánh sự thay đổi. Bằng cách truyền bá thông tin đó qua mạng, thay vì lưu trữ trong một cơ sở dữ liệu trung tâm, blockchain trở nên khó giả mạo hơn. Nếu một bản sao của blockchain rơi vào tay của một tin tặc, thì chỉ một bản sao thông tin, thay vì toàn bộ mạng, sẽ bị xâm phạm.
Giao dịch hiệu quả
Các giao dịch được thực hiện thông qua một cơ quan trung ương có thể mất đến vài ngày để giải quyết. Ví dụ: nếu bạn gửi séc vào tối thứ Sáu, bạn có thể không thực sự thấy tiền trong tài khoản của mình cho đến sáng thứ Hai. Trong khi các tổ chức tài chính hoạt động trong giờ làm việc, thường là năm ngày một tuần, thì blockchain hoạt động 24 giờ một ngày, bảy ngày một tuần và 365 ngày một năm. Các giao dịch có thể được hoàn thành trong ít nhất 10 phút và có thể được coi là an toàn chỉ sau vài giờ. Điều này đặc biệt hữu ích cho các giao dịch xuyên biên giới, thường mất nhiều thời gian hơn do các vấn đề về múi giờ và thực tế là tất cả các bên phải xác nhận việc xử lý thanh toán.
Giao dịch cá nhân
Nhiều mạng blockchain hoạt động dưới dạng cơ sở dữ liệu công khai, có nghĩa là bất kỳ ai có kết nối Internet đều có thể xem danh sách lịch sử giao dịch của mạng. Mặc dù người dùng có thể truy cập thông tin chi tiết về các giao dịch, nhưng họ không thể truy cập thông tin nhận dạng về người dùng thực hiện các giao dịch đó. Một nhận thức sai lầm phổ biến rằng các mạng blockchain như bitcoin là ẩn danh, trong khi thực tế chúng chỉ được bảo mật.
Khi người dùng thực hiện một giao dịch công khai, mã duy nhất của họ – được gọi là khóa công khai, được ghi lại trên blockchain. Thông tin cá nhân của họ thì không. Nếu một người đã mua Bitcoin trên một sàn giao dịch yêu cầu nhận dạng, thì danh tính của người đó vẫn được liên kết với địa chỉ blockchain của họ. Tuy nhiên một giao dịch, ngay cả khi được gắn với tên của một người, không tiết lộ bất kỳ thông tin cá nhân nào.
Giao dịch an toàn
Sau khi một giao dịch được ghi lại, tính xác thực của nó phải được xác minh bởi mạng blockchain. Hàng nghìn máy tính trên blockchain sẽ xác nhận rằng các chi tiết của giao dịch mua là chính xác. Sau khi một máy tính đã xác thực giao dịch, nó sẽ được thêm vào khối blockchain. Mỗi khối trên blockchain chứa hàm băm duy nhất của riêng nó, cùng với hàm băm duy nhất của khối trước nó. Khi thông tin trên một khối được chỉnh sửa theo bất kỳ cách nào, mã băm của khối đó sẽ thay đổi — tuy nhiên, mã băm trên khối sau nó thì không. Sự khác biệt này khiến thông tin trên blockchain cực kỳ khó bị thay đổi mà không cần thông báo.
Minh bạch
Hầu hết các blockchains hoàn toàn là phần mềm mã nguồn mở. Điều này có nghĩa là bất kỳ ai và mọi người đều có thể xem mã của nó. Điều này cung cấp cho các kiểm toán viên khả năng xem xét các loại tiền điện tử như Bitcoin để bảo mật. Điều này cũng có nghĩa là không có thẩm quyền thực sự về người kiểm soát mã của Bitcoin hoặc cách nó được chỉnh sửa. Do đó, bất kỳ ai cũng có thể đề xuất thay đổi hoặc nâng cấp hệ thống. Nếu đa số người dùng mạng đồng ý rằng phiên bản mã mới với bản nâng cấp là hợp lý và đáng giá, thì Bitcoin có thể được cập nhật.
Ngân hàng không qua ngân hàng
Có lẽ khía cạnh sâu sắc nhất của blockchain và Bitcoin là khả năng cho bất kỳ ai, bất kể dân tộc, giới tính hoặc nền tảng văn hóa, sử dụng nó. Theo Ngân hàng Thế giới, ước tính có khoảng 1,7 tỷ người trưởng thành không có tài khoản ngân hàng hoặc bất kỳ phương tiện lưu trữ tiền hoặc của cải nào. Gần như tất cả những người này sống ở các nước đang phát triển, nơi nền kinh tế còn sơ khai và hoàn toàn phụ thuộc vào tiền mặt.
Những người này thường kiếm được một ít tiền được trả bằng tiền mặt. Sau đó, họ cần phải cất giữ số tiền mặt vật chất này ở những vị trí ẩn trong nhà hoặc những nơi sinh sống khác, khiến họ có thể bị cướp hoặc bạo lực không cần thiết. Chìa khóa của một ví bitcoin có thể được lưu trữ trên một mảnh giấy, một chiếc điện thoại di động rẻ tiền hoặc thậm chí được ghi nhớ nếu cần thiết. Đối với hầu hết mọi người, có khả năng những lựa chọn này dễ bị che giấu hơn là một đống tiền mặt nhỏ dưới nệm.
Các blockchain của tương lai cũng đang tìm kiếm các giải pháp để không chỉ là đơn vị lưu trữ tài sản mà còn lưu trữ hồ sơ y tế, quyền tài sản và nhiều loại hợp đồng pháp lý khác.
Hạn chế của Blockchains
Chi phí công nghệ
Mặc dù blockchain có thể giúp người dùng tiết kiệm tiền cho phí giao dịch, nhưng công nghệ này còn lâu mới miễn phí. Ví dụ: hệ thống PoW (Proof of Work tức cơ chế đồng thuận) mà mạng bitcoin sử dụng để xác thực các giao dịch, tiêu thụ một lượng lớn sức mạnh tính toán. Trong thế giới thực, sức mạnh từ hàng triệu máy tính trên mạng bitcoin gần bằng những gì Na Uy và Ukraine tiêu thụ hàng năm.
Bất chấp chi phí khai thác bitcoin, người dùng vẫn tiếp tục tăng hóa đơn tiền điện để xác thực các giao dịch trên blockchain. Đó là bởi vì khi những người khai thác thêm một khối vào chuỗi khối bitcoin, họ sẽ được thưởng đủ bitcoin để làm cho thời gian và năng lượng của họ trở nên đáng giá. Tuy nhiên, khi nói đến các blockchain không sử dụng tiền điện tử, các thợ đào sẽ cần được trả tiền hoặc được khuyến khích để xác thực các giao dịch.
Một số giải pháp cho những vấn đề này đang bắt đầu đưa ra. Ví dụ: các trang trại khai thác bitcoin đã được thành lập để sử dụng năng lượng mặt trời, khí tự nhiên dư thừa từ các địa điểm khai thác mỏ hoặc năng lượng từ các trang trại gió.
Tốc độ và dữ liệu kém hiệu quả
Bitcoin là một nghiên cứu điển hình hoàn hảo cho sự kém hiệu quả có thể có của blockchain. Hệ thống PoW của Bitcoin mất khoảng 10 phút để thêm một khối mới vào blockchain. Ở tốc độ đó, người ta ước tính rằng mạng blockchain chỉ có thể quản lý khoảng bảy giao dịch mỗi giây (TPS – transaction per second). Mặc dù các loại tiền điện tử khác như Ethereum hoạt động tốt hơn bitcoin, nhưng chúng vẫn bị giới hạn bởi blockchain. Để so sánh, Visa có thể xử lý 65.000 TPS.
Các giải pháp cho vấn đề này đã được phát triển trong nhiều năm. Hiện có các blockchain mới cho biết chúng có thể xử lý 30.000 TPS.
Vấn đề khác là mỗi khối có thể chứa rất nhiều dữ liệu. Cuộc tranh luận về kích thước khối đã và đang tiếp tục là một trong những vấn đề cấp bách nhất đối với khả năng mở rộng của các blockchain trong tương lai.
Các hoạt động bất hợp pháp
Trong khi tính bảo mật trên mạng blockchain bảo vệ người dùng khỏi các vụ tấn công và bảo vệ quyền riêng tư, nó cũng cho phép giao dịch và hoạt động bất hợp pháp trên mạng blockchain. Ví dụ được trích dẫn nhiều nhất về việc blockchain được sử dụng cho các giao dịch bất hợp pháp có lẽ là Silk Road, một thị trường buôn bán ma túy và rửa tiền trực tuyến trên dark web hoạt động từ tháng 2 năm 2011 đến tháng 10 năm 2013, khi nó bị FBI đóng cửa.
Mặc dù bitcoin đã được sử dụng từ rất sớm cho những mục đích như vậy, tuy vậy hoạt động bất hợp pháp chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng số Bitcoin các giao dịch.
Luật lệ
Nhiều người trong không gian tiền điện tử đã bày tỏ lo ngại về quy định của chính phủ đối với tiền điện tử. Các chính phủ về mặt lý thuyết có thể khiến việc sở hữu tiền điện tử hoặc tham gia vào mạng của họ là bất hợp pháp.
Mối quan tâm này đã giảm dần theo thời gian, khi các công ty lớn như PayPal bắt đầu cho phép quyền sở hữu và sử dụng tiền điện tử trên nền tảng của nó.
Một số câu hỏi khác về blockchain
Nền tảng Blockchain là gì?
Một nền tảng blockchain cho phép người dùng và nhà phát triển tạo ra các ứng dụng mới trên cơ sở hạ tầng blockchain hiện có. Một ví dụ là Ethereum, có một loại tiền điện tử gốc được gọi là ether (ETH) . Nhưng Ethereum blockchain cũng cho phép tạo ra các hợp đồng thông minh và token có thể lập trình được sử dụng trong các đợt chào bán tiền điện tử ban đầu (initial coin offerings – ICO) và token không thể thay thế (non-fungible tokens – NFT). Tất cả chúng đều được xây dựng xung quanh cơ sở hạ tầng Ethereum và được bảo mật bởi các nút trên mạng Ethereum.
Có bao nhiêu Blockchain?
Số lượng các blockchains đang phát triển mỗi ngày với tốc độ không ngừng tăng lên. Tính đến năm 2022, có hơn 10.000 loại tiền điện tử đang hoạt động dựa trên blockchain, với hàng trăm blockchain không phải tiền điện tử khác
Sự khác biệt giữa Blockchain riêng (private) và Blockchain công khai (public) là gì?
Một blockchain công khai là một trong những nơi mà bất kỳ ai cũng có thể tham gia mạng một cách tự do và thiết lập một node. Do tính chất mở của nó, các blockchain này phải được bảo mật bằng mật mã và một hệ thống đồng thuận như bằng chứng công việc (PoW).
Trong khi đó, một blockchain riêng tư hoặc được cấp phép yêu cầu mỗi node phải được phê duyệt trước khi tham gia. Bởi vì các node được coi là đáng tin cậy, các lớp bảo mật không cần phải quá mạnh mẽ.
Ai là người phát minh ra blockchain?
Công nghệ blockchain lần đầu tiên được ra mắt vào năm 1991 bởi Stuart Haber và W. Scott Stornetta, hai nhà toán học muốn triển khai một hệ thống mà các dấu thời gian tài liệu không thể bị giả mạo để bảo mật hệ thống thanh toán kỹ thuật số được gọi là bit gold (chưa bao giờ được triển khai) .
Các bước phát triển tiếp theo cho Blockchain
Với nhiều ứng dụng thực tế cho công nghệ đã được triển khai và khám phá, blockchain đã tạo nên tên tuổi cho chính nó một phần không nhỏ nhờ bitcoin và tiền điện tử. Là một từ thông dụng đối với mọi nhà đầu tư trên thế giới, blockchain có nghĩa là giúp cho hoạt động kinh doanh và chính phủ trở nên chính xác, hiệu quả, an toàn và rẻ hơn, với ít người trung gian hơn.
Khi chúng ta chuẩn bị bước vào thập kỷ thứ ba của blockchain, vấn đề không còn là liệu các công ty kế thừa có bắt kịp công nghệ hay không, mà đó là câu hỏi về thời điểm. Ngày nay, chúng ta thấy sự gia tăng của NFT và token hóa tài sản. Những thập kỷ tiếp theo sẽ chắc chắn là một thời kỳ tăng trưởng quan trọng của blockchain.
Theo investopedia.com
